Leukoplakia – warto wiedzieć
Nazwa leukoplakia pochodzi z połączenia dwóch słów pochodzenia greckiego – λευχο (leuco – biała) i πλακοσ (plakos – plama). Z definicji podanej przez WHO leukoplakią określa się białą plamę lub tarczkę na błonie śluzowej jamy ustnej, której nie można zetrzeć i której nie można zakwalifikować na podstawie badania klinicznego do jakiejkolwiek innej jednostki chorobowej. Przebieg choroby jest początkowo bezbolesny, dlatego zmiany te są często niezauważane lub ignorowane przez pacjentów. Z czasem jednak odczuwalny może być ból przy spożywaniu ostrych, kwaśnych lub słonych pokarmów oraz uczucie suchości lub pieczenia jamy ustnej. Systematyczne wizyty kontrolne u lekarza dentysty umożliwiają wczesne wykrycie i leczenie choroby. Badanie kliniczne umożliwia stwierdzenie położenia, rozmiaru, kształtu i zabarwienia zmiany. Jednak charakter zmiany – stopień keratynizacji i atypii komórkowej można stwierdzić jedynie w wyniku badania histopatologicznego.
Axéll rozróżnia dwie postacie leukoplakii: Leukoplakię homogenną, która przybiera postać białej plamy o sztywnej, gładkiej, czasem pofałdowanej powierzchni oraz leukoplakię niehomogenną, w której oprócz białych, czasem czerwonych plam stwierdza się nadżerki, guzki lub wyniosłości egzofityczne. W obrazie histologicznym leukoplakii homogennej dominuje hiperplazja z keratonizacją nabłonka (orto−, para− lub dyskeratoza), natomiast leukoplakia niehomogenna charakteryzuje się tym, iż dysplazja lub rak są stwierdzane już w pierwszym rozpoznaniu.
Najczęstsze umiejscowienie leukoplakii to: błona śluzowa policzków na wysokości powierzchni zgryzowej zębów bocznych, wargi, kąty ust, krawędzie języka oraz dno jamy ustnej. Występowanie w miejscach anatomicznych, takich jak dno jamy ustnej i brzuszna powierzchnia języka, stwarza wysokie ryzyko transformacji nowotworowej zmiany.
W patogenezie leukoplakii ważną rolę odgrywają: palenie tytoniu, alkohol, przewlekłe drażnienie błony śluzowej (np. źle dopasowane protezy lub nawisy wypełnień), promieniowanie ultrafioletowe oraz oddziaływanie elektrogalwaniczne występujące między różnoimiennymi metalami w uzupełnieniach protetycznych. Znaczący wpływ na powstanie leukoplakii i jej transformację nowotworową mają wirusy EBV, HPV, HSV oraz HIV.
Leukoplakia często ustępuje samoistnie w wyniku wyeliminowania czynników drażniących, poprawy higieny jamy ustnej, zwalczeniu nałogów oraz zmianie diety. Zaleca się niespożywanie bardzo gorących pokarmów, ograniczenie spożywania wysokoprocentowego alkoholu oraz ograniczenie stosowania ostrych przypraw. Wskazana jest dieta bogata w warzywa i owoce, bogate w antyoksydanty.
Leczenie można podzielić na zachowawcze (zazwyczaj wystarczające w przypadku leukoplakii homogennej) oraz chirurgiczne. W leczeniu zachowawczym stosuje się leki przeciwgrzybiczne oraz preparaty witaminy A. Leczenie chirurgiczne, stosowane jest w przypadku nieustępujących zmian; dzieli się je na tradycyjne wycięcie skalpelem, laseroterapię, krioterapię oraz terapię fotodynamiczną.
Całkowite wyleczenie leukoplakii nie zwalnia pacjenta z wizyt kontrolnych!